Bỏng là tai nạn thường gặp trong đời sống sinh hoạt và lao động, có thể gặp cả ở người lớn và trẻ em, có xu hướng ngày càng tăng. Bỏng không những gây ảnh hưởng tổn hại trước mắt tới sức khỏe mà còn để lại những hậu quả lâu dài, đặc biệt ở trẻ em.
Việc xử trí đúng ngay sau bỏng làm giảm diện tích, độ sâu bỏng, làm diễn tiến bệnh nhẹ hơn, giảm tỷ lệ tử vong, hạn chế di chứng. Do đó, ngoài việc nâng cao ý thức phòng tránh xảy ra bỏng, mỗi người dân cần trang bị những kiến thức xử trí ban đầu bệnh nhân bỏng để giúp nâng cao hiệu quả điều trị, hạn chế những hậu quả khi xử lý sai cách.
1.CÁC CẤP ĐỘ BỊ BỎNG
Tình trạng bỏng được chia thành 3 mức độ: bỏng bề mặt, bỏng một phần da và bỏng toàn bộ các lớp da.
Mức độ 1: Bỏng bề mặt
Bỏng bề mặt tức là bị bỏng ở phần lớp da ngoài cùng. Lúc này, phần da đó sẽ bị ửng đỏ và khá đau rát nhưng không quá nghiêm trọng. Vết bỏng này có thể lành chỉ sau 3 ngày.
Bỏng bề mặt
Mức độ 2: Bỏng một phần da
Khi bị bỏng một phần da, lúc này lớp biểu bị cùng với một phần lớp chân bì sẽ bị tổn thương và tạo nên các túi phỏng nước. Nếu các túi này bị vỡ thì sẽ làm lộ ra lớp da màu hồng và gây đau đớn.
Vết bỏng sẽ tự lành sau khoảng 1-4 tuần trong trường hợp được giữ sạch, không bị nhiễm trùng.
Bỏng một phần da
Mức độ 3: Bỏng toàn bộ các lớp da
Đây là vết bỏng có mức độ nghiêm trọng nhất khi toàn bộ các lớp da đều bị tổn thương.
Khi bị bỏng ở mức độ này, vết bỏng sẽ có màu trắng lợt hoặc xám lại, khô cứng nhưng sẽ không có cảm giác đau, thường rất dễ bị nhiễm trùng và tốn rất lâu để bình phục, thậm chí là để lại sẹo.
Bỏng toàn bộ các lớp da
2. TÁC NHÂN GÂY BỎNG THƯỜNG GẶP
+ Bỏng do nhiệt
Nước sôi, thức ăn nóng, dầu mỡ sôi nóng, hơi nước nóng, lửa cháy (củi gỗ cháy, cháy xăng, nổ khí, …)
+Bỏng do tia lửa điện
Bỏng do tác dụng trực tiếp của vật nóng (kim loại nóng chảy, bàn là nóng, ống bô xe máy, …)
+ Bỏng điện:
Bỏng điện hạ thế, bỏng điện cao thế
+ Bỏng do hóa chất
Do acid mạnh, base mạnh, muối kim loại nặng và các chất tương tự
+ Bỏng do bức xạ
Tia hồng ngoại, tử ngoại, tia laser, tia gamma, …)
3. CẤP CỨU BỎNG
3.1. Mục đích của sơ cấp cứu bỏng
Nhanh chóng loại trừ tác nhân gây bỏng ra khỏi cơ thể.
Hỗ trợ khẩn cấp những tình trạng gây ảnh hưởng tính mạng bệnh nhân như ngừng tuần hoàn, suy hô hấp, chấn thương vết thương nặng kèm theo…
Hạn chế đến mức tối thiểu mức độ ô nhiễm tổn thương bỏng, băng bó vết thương, vận chuyển đến cơ sở y tế, …
Việc sơ cứu bỏng cần được tiến hành càng sớm càng tốt, đảm bảo an toàn cho cả bệnh nhân và người tham gia cấp cứu, đảm bảo an toàn trên đường vận chuyển, ngoài ra còn phụ thuộc vào hoàn cảnh và tác nhân gây bỏng.
3.2. Sơ cứu tại chỗ với bỏng nhiệt
+ Bước 1: Loại trừ tiếp xúc với tác nhân gây bỏng càng sớm càng tốt
Nhanh chóng đưa nạn nhân ra khỏi nơi hỏa hoạn, dập tắt lửa trên người nạn nhân, cởi bỏ quần áo bị cháy hoặc thấm đẫm nước sôi, … Đồng thời tiến hành cấp cứu toàn thân như: khi có ngừng tuần hoàn, đa chấn thương kèm theo, suy hô hấp do bỏng đường thở.
+ Bước 2: Nhanh chóng ngâm rửa vùng cơ thể bị bỏng vào nước sạch
Thời điểm ngâm rửa bằng nước mát càng sớm càng tốt, tốt nhất trong 30 phút từ sau khi bị bỏng. Sau khoảng thời gian trên, việc ngâm rửa ít có tác dụng.
Nước để ngâm rửa yêu cầu là nước sạch, nhiệt độ tiêu chuẩn là từ 16-20 độ C. Tuy nhiên vì là cấp cứu nên cần tận dụng nguồn nước sẵn có ngay tại nơi bị nạn. Lựa chọn nguồn nước sạch nếu có như nước đun sôi để nguội, nước máy, nước mưa, nước giếng khoan, …
Không dùng nước đá gây nhiễm lạnh cho nạn nhân. Không dùng nước ấm, có nhiệt độ cao hơn vì ít có tác dụng hạ nhiệt và giảm đau. Một dấu hiệu cho thấy nhiệt độ nguồn nước phù hợp là nạn nhân thấy giảm đau ngay khi ngâm hoặc trẻ em giảm cường độ khóc hoặc không khóc nữa.
Có thể ngâm rửa phần bị bỏng dưới vòi nước chảy hoặc ngâm trong chậu nước mát hoặc đắp thay đổi bằng khăn ướt dội rửa liên tục nước sạch lên vùng bỏng.
Kết hợp nhanh chóng cởi bỏ quần áo chật, nhẫn, đồng hồ trước khi phần cơ thể bị bỏng sưng nề. Vừa ngâm rửa vừa cắt bỏ quần áo bị cháy, rửa sạch dị vật hoặc tác nhân gây bỏng còn bám dính trên bề mặt.
Thời gian ngâm rửa từ 15 – 30 – 45 phút (thường tới khi hết đau rát). Không làm trợt vỡ vòm nốt phỏng.
Giữ ấm phần cơ thể không bị bỏng. Đối với trẻ em, người già, khi thời tiết lạnh nên giảm bớt thời gian ngâm rửa đề phòng nhiễm lạnh.
+ Bước 3: Che phủ tạm thời vết bỏng
Che phủ vùng bỏng bằng vật liệu sạch: gạc y tế, khăn mặt, khăn tay, vải màn, … sạch để quấn phủ lên, sau đó băng ép nhẹ bằng băng sạch. Với vùng mặt và sinh dục chỉ cần phủ một lớp gạc. Tránh băng quá chặt gây chèn ép vùng bỏng.
+ Bước 4: Bù nước, điện giải sau bỏng
Cho uống nước Oresol nếu nạn nhân không nôn, không chướng bụng, vẫn tỉnh táo. Có thể cho uống nước chè đường ấm, nước cháo loãng, nước hoa quả, cho trẻ bú bình thường.
+ Bước 5: Nhanh chóng vận chuyển nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất để được chăm sóc chuyên môn
Chú ý nếu bệnh nhân bỏng nặng cần vận chuyển bằng cáng, bằng ô tô. Nếu bỏng kết hợp với chấn thương, gãy xương cần cố định tạm thời vùng chấn thương và xương bị gãy trước khi vận chuyển. Nếu bỏng kèm theo chấn thương cột sống: vận chuyển bệnh nhân trên ván cứng, cố định đầu.
3.3. Sơ cứu bỏng điện
Nhanh chóng cắt hoặc đẩy nạn nhân khỏi tiếp xúc với nguồn điện.
Không được dùng tay không chạm vào người nạn nhân đến khi cắt được nguồn điện.
Khi nạn nhân ngừng thở, ngừng tim: cấp cứu ngay lập tức tại nơi xảy ra tai nạn, bằng cách ép tim ngoài lồng ngực kết hợp hô hấp nhân tạo.
Việc xử trí vết bỏng chỉ tiến hành khi nạn nhân có mạch đập, thở trở lại. Có thể dùng gạc, khăn mặt, khăn tay, vải màn, … sạch để che phủ.
Vận chuyển bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất theo dõi đến khi ổn định mới xử lý vết thương bỏng.
3.4. Sơ cứu bỏng hóa chất
Trong đời sống có thể gặp bỏng do hóa chất base như xút (NaOH), đặc biệt hay gặp bỏng do vôi tôi nóng hoặc các chất acid như acid sulfuric.
Sơ cứu tương tự như trong trường hợp bỏng nhiệt tuy nhiên cần thêm việc trung hòa tác nhân gây bỏng bằng acid nhẹ đối với bỏng kiềm và bằng kiềm nhẹ đối với bỏng acid.
Thao tác này chỉ tiến hành sau khi đã ngâm rửa vết bỏng bằng nước sạch. Nếu trung hòa ngay có thể làm nặng thêm tổn thương do phản ứng sinh nhiệt. Trong bất kỳ trường hợp nào, không được dùng base hoặc acid mạnh. Cụ thể:
Với bỏng do kiềm, vôi tôi: có thể dùng nước vắt chanh, dấm ăn, nên dùng các dung dịch đường (Glucose, đường ăn, đường mía, …) do dễ kiếm và dùng được với khối lượng lớn.
Với bỏng do acid: dùng nước xà phòng hoặc Natri bicarbonate 2-3%, nếu không có thì dùng nước vôi trong để rửa.
Nếu bỏng vùng mắt thì nên rửa bằng nước sạch trong 20 phút sau đó đưa đến cơ sở y tế gần nhất để cấp cứu.
4. NHỮNG VIỆC KHÔNG NÊN LÀM KHI SƠ CỨU BỎNG:
– Không sử dụng nước đá lạnh, nhiệt độ thấp khiến thân nhiệt bị giảm dẫn đến tình trạng mạch máu bị co lại khiến vết bỏng nghiêm trọng hơn. Đây là lỗi sai phổ biến mà mọi người cần lưu ý để không mắc phải.
– Bôi những loại truyền miệng như nước mắm, củ chuối, … Đây là những điều phản khoa học và không nên thực hiện theo, chúng chỉ khiến vết bỏng nghiêm trọng hơn.
– Bôi kem đánh răng lên chỗ bị bỏng là một quan niệm sai lầm, trong kem đánh răng có chứa một lượng ít base, khi thoa lên vùng bỏng chỉ khiến bệnh nhân đau đớn hơn.
– Không làm vỡ các nốt phỏng để tránh tình trạng nhiễm trùng.
5. CÁCH TRỊ BỎNG TẠI NHÀ AN TOÀN
Rửa nước lạnh
Khi bị phỏng ở tay, việc đầu tiên bạn cần làm là rửa tay với nước lạnh trong vòng 15-20 phút. Kết hợp với việc rửa lại xà phòng sẽ giúp bạn khử trùng vết thương và lớp da mau chóng phục hồi.
Bôi thuốc mỡ kháng sinh
Bạn nên dùng thuốc mỡ kháng sinh bôi lên vết bỏng mà đã vỡ bọng nước, bị hở. Loại thuốc này sẽ giúp bạn ngăn ngừa viêm trùng và giúp vết thương mau lành hơn.
Các loại thuốc mỡ kháng sinh trên thị trường như Neosporin và Bacitracin, bạn có thể sử dụng trên vết bỏng và dùng băng gạc vô trùng để băng lại.
Chườm lạnh
Sử dụng khăn đã được tẩm ướt, túi chườm lạnh chườm lên vết bỏng sẽ làm giúp vết thương không bị phòng đỏ và dễ chịu hơn. Bạn hãy chườm liên tục từ 5-15 phút nhé!
Dùng gel lô hội
Công dụng của gel lô hội bao gồm giúp thúc đẩy tuần hoàn máu, kháng khuẩn, tránh viêm nhiễm. Vậy nên gel lô hội hoàn toàn có thể dùng để điều trị các vết bỏng nhẹ từ cấp độ 1 tới cấp độ 2. Khi dùng, bạn có thể bôi một lớp gel lô hội mỏng nhẹ lên vết bỏng.
Dùng mật ong
Mật ong có thể kháng viêm, kháng nấm rất tốt vậy nên được các chuyên gia tin tưởng dùng cho vết bỏng để tránh bị nhiễm trùng. Bôi một lớp mật ong mỏng lên miếng gạc rồi đắp lên vết bỏng sẽ giúp vết thương dịu đi hơn rất nhiều.
Sử dụng thuốc giảm đau
Nếu bạn vẫn cảm thấy đau vì vết bọng thì hãy sử dụng thuốc kháng sinh Naproxen và Ibuprofen – đây là loại thuốc giảm đau có thể dùng mà không cần kê toa.
6. BỊ BỎNG NÊN ĂN GÌ? KIÊNG ĂN GÌ?
Khi bị bỏng, bạn nên bổ sung cho mình một lượng nước lớn bởi người bị bỏng cần được bổ sung nước gấp 2-3 lần người bình thường.
Ngoài ra, nên bổ sung có thực phẩm có hàm lượng vitamin C, vitamin A và Acid béo cao như : Cam, quýt, cải xoong, cà rốt, bơ sữa, khoai tây, cá hồi, cá thu,…
Để không để lại sẹo, bạn nên kiêng những món ăn như trứng, đồ nếp, thịt gà, rau muống, thịt bò, hải sản,… Những loại thực phẩm này sẽ khiến cho vết thương khó phục hồi, da không được đều màu, phần bị bỏng ngứa rát,…
7. NHỮNG DẤU HIỆU SAU NẾU XUẤT HIỆN Ở BỆNH NHÂN BỊ BỎNG THÌ CẦN ĐẾN BỆNH VIỆN:
- Bệnh nhân chưa tiêm vacxin ngừa uốn ván.
- Bệnh nhân bị bỏng ở những chỗ như mông, vùng háng, mặt, tay.
- Bị sốt
- Vết bỏng bị đau rát, ngứa và có mùi.
- Vết bỏng rộng với đường kính hơn 7,5cm
Khi có các dấu hiệu trên, bạn hãy ngay lập tực đưa bệnh nhân tới bệnh viện để điều trị vết bỏng, nghiêm cấm việc tự trị vết bỏng tại gia khi thấy vết bỏng nặng cấp độ 3, có các dấu hiệu trên.
Với trường hợp quần áo bị dính vào vết bỏng, bạn không được tự mình bóc lớp quần áo đó ra, mà hãy ngay lập tức tới cơ sở y tế gần đó để được chữa trị.
- Một trong những việc tai hại mà người dân thường làm khi sơ cứu vết bỏng đó làbôi kem đánh răng, kem trị bỏng, mỡ trăn trực tiếp lên phần mới bị bỏng. Việc này khiến vết bỏng tệ hơn, làm gia tăng khả năng viêm nhiễm hơn.
- Tránh để bệnh nhân bị sốc, hoảng loạn khi bị bỏng bởi như vậy sẽ khiến vết bỏng tệ hơn, va quẹt vào vết thương.
- Không được dùng đá lạnh chườm trực tiếplên vết bỏng bởi sẽ gây ra tình trạng biểu bì co rút, vết bỏng khó lành hơn.
- Trong trường hợp vết bỏng nghiệm trọng và có diện tích lớn, bạn không nên cắt bỏ quần áo trên vùng da đó.
- Đặc biệt là không nên làm vỡ các nốt phỏngvì có thể làm vết bỏng bị nhiễm trùng.
Không làm vỡ các nốt phỏng
Tại NA Medical, chúng tôi cung cấp trọn gói dịch vụ chăm sóc, sơ cấp cứu tại nhà và tại nơi làm việc gồm các trường hợp sơ cứu thương vết bỏng do các tác nhân gây ra, khi cần tư vấn trực tiếp với bác sĩ và nhân viên y tế về các vấn đề liên quan đến bệnh tật, cấp cứu, hãy liên hệ với chúng tôi qua số Hotline: 0972744224
